همه‌چیز درباره زوج‌درمانی
همه ما می‌‌دانیم یک رابطه درست و پایدار نیاز به آگاهی و شناخت کافی زوجین نسبت به یکدیگر دارد. رابطه عاطفی که منجر به ازدواج شود، به صورت اتفاقی رخ نمی‌دهد؛ بلکه ازدواج و یک زندگی مشترک سالم، ساختنی است. یک رابطه عاشقانه ممکن است مانند سایر روابط انسانی با تضادها و اختلاف نظرهای مختلفی روبه‌رو باشد؛ اما اگر این مشکلات به موقع برطرف نشوند، به مرور زمان باعث فرسودگی روانی و احساسی در طرفین خواهند شد. رابطه زناشویی و عاطفی ناخوشایند باعث افزایش افسردگی، سو مصرف مواد، اضطراب و … می‌شود؛ بنابراین بهتر است که طرفین یک رابطه در صورت وجود یک مشکل، سریعا به آن رسیدگی کرده تا از بروز اختلافات بیشتر در آینده جلوگیری کنند.
امروزه با افزایش آگاهی جامعه در خصوص روش‌های روان‌درمانی، راهکارهای گوناگونی برای حل تعارضات روانی و اختلافات پیش روی هر فرد قرار دارد. یکی از بهترین راه‌های مراقبت از یک رابطه زناشویی، زوج‌درمانی است؛ یک زوج‌درمانگر با هدف بهبود روابط و ایجاد یک رابطه پایدار و سالم از طریق آموزش مهارت‌های زناشویی به کمک زوجین می‌آید. در ادامه به بررسی بیشتر در مورد زوج‌درمانی، روش‌های آن و وظایف زوج‌درمانگر می‌پردازیم. پس همراه ما باشید.
زوج‌درمانی چیست؟
زوج‌درمانی، نوعی از روان‌درمانی محسوب می‌شود که در آن یک زوج‌درمانگر، به افراد درگیر در یک رابطه عاشقانه کمک می‌کند تا نسبت به یکدیگر به بینش درست و جامعی دست یابند. در طی جلسات زوج‌درمانی، همسران می‌توانند رابطه خود را تقویت و نوسازی کرده یا در صورت عدم تفاهم و هماهنگی، مسیر زندگی خود را از یکدیگر جدا کنند. این جلسات معمولا توسط درمانگری متخصص انجام می‌شود و برای برگزاری آن به حضور هر دو زوج نیاز است. بر اساس آمار به دست آمده، 93% از زوج‌هایی که از روش زوج‌درمانی استفاده کرده‌اند، در مواجه با مسائل زناشویی عملکرد بهتری از خود نشان داده‌اند و چالش‌های خود را بهتر مدیریت می‌کنند.
این روش درمانی، با توجه به رویکرد و نظر زوج‌درمانگر متفاوت است؛ اما به طور کلی در این جلسات، بر روی یک مشکل خاص مانند بحث‌های مکرر، اعتیاد، مسائل جنسی و … کار می‌کنند و دارای اهداف درمانی واضح و مداخله مبنی بر راه حل هستند. زوج‌درمانی برای دختر و پسرهایی که هنوز زندگی مشترک را آغاز نکرده‌اند نیز مناسب است زیرا می‌توانند به درک درستی از زندگی زناشویی برسند. همچنین از زوج‌درمانی می‌توان برای حل مسائلی مانند سو مصرف مواد، عصبانیت، خیانت، مشکلات ارتباطی، جنسی و تربیت فرزندان نیز کمک گرفت.
زوج‌درمانگر چه کسی است؟
در زندگی مشترک و ازدواج، اختلاف نظرهای کوچکی وجود دارد که با درک درست و تفاهم بین زوجین برطرف می‌شوند؛ اما اگر این اختلافات، مداوم و پایدار باشد به یک بیماری لاعلاج در زندگی تبدیل شده و نیاز به درمان دارند. تا اواخر قرن بیستم، مشاوره زوج‌درمانی توسط دوستان نزدیک، اعضای خانواده دو زوج و ریش‌سفیدان انجام می‌شد؛ اما امروزه برای بهبود روابط زناشویی می‌توان از یک زوج‌درمانگر حرفه‌ای کمک گرفت تا بهترین راه و روش را به زوجین پیشنهاد دهد. یک روانشناس زوج‌درمانگر متخصص، اختلافات میان همسران و دلایل آن‌ها را موشکافانه بررسی می‌کند و متناسب با شرایط، روش‌های عملی را ارائه می‌دهد. مولفه‌های اساسی عشق سالم زناشویی شامل احترام، پذیرش، اعتماد و شناخت درست و عمیق از یکدیگر است؛ مشاور زوج‌درمانی(زوج‌درمانگر) برای حل مشکلات زوجین به آن‌ها کمک می‌کند تا مهارت‌های پایه را یاد بگیرند و آن‌ها را اجرا کنند. در ادامه به معرفی اصلی‌ترین تکنیک‌های زوج‌درمانی که توسط روانشناس زوج‌درمانی انجام می‌شود، می‌پردازیم.
تکنیک‌های زوج‌درمانی
بیشتر افرادی که وارد روند زوج‌درمانی می‌شوند، متعقد هستند که شریک عاطفی آن‌ها کسی است که باید تغییر کند و آن‌ها هیچ مشکلی ندارند. به طور معمول این افراد برای حل مسائل زناشویی خود از روش‌های غیر موثر و ناکارآمد زیادی استفاده کرده و یا مشکلات عمده زندگی خود را نادیده گرفته و انکار کرده‌اند. اما نکته‌ای که باید به آن توجه کرد این است که هرچه این روابط ناسالم، بدون درمان اصولی ادامه یابند، اثرات منفی و مخرب بیشتری به دنبال خواهند داشت. در پروسه زوج‌درمانی، نیاز است تا هر دو طرف برای بهبود رابطه خود تلاش کنند؛ بنابراین، نگرش یک شخص برای تغییرکردن مهم‌تر از عملکرد او است. در این روش درمانی، از تکنیک‌های مختلفی استفاده می‌شود که به شرح زیر هستند:
زوج‌درمانی هیجان‌مدار
در زوج‌درمانی هیجان‌مدار یا متمرکز بر عواطف(EFT)، هیچ احساسی سرکوب نمی‌شود و بر مبنای رویارویی کامل و صادقانه با عواطف پیش می‌رود. رفتارهای ناسازگارانه‌ای مانند سرزنش‌کردن، ذهن‌خوانی و قضاوت طرف مقابل از نگرانی درباره آینده و جست‌وجو در گذشته نشات می‌گیرد؛ بنابراین در این روش، به زوجین آموزش داده می‌شود تا در زمان حال زندگی کنند و احساسات خود را شناسایی و آشکارا بیان کنند. این استراتژی درمان به خانواده‌ها کمک می‌کند تا روابط عاطفی خود را بهبود بخشند و واکنش‌های هیجانی خود و همسرشان را به خوبی درک کنند. تکنیک زوج‌درمانی هیجان‌مدار، یک نوع وابستگی ایمن در زن و شوهر ایجاد می‌کند تا با اعتماد بیشتری در مسیر زندگی مشترک گام بردارند.
زوج‌درمانی شناختی رفتاری
در این روش، تعامل مثبت میان زوجین برقرار می‌شود و زوج‌درمانگر می‌کوشد تا الگوهای فکری معیوب را که بر رفتار زن و شوهر تاثیر منفی می‌گذارند، شناسایی و برطرف کند؛ تفکرات ناسازگارانه موجب رفتارهای مشکل‌آفرین هستند، بنابراین با تغییر آن‌ها، زوجین به شناخت درستی از فرد مقابل خود دست می‌یابند. در پروتکل شناختی-رفتاری(CBCT)، که در سه مرحله ارزیابی، بازخورد و درمان انجام می‌شود، علاوه بر اصلاح این رفتارهای معیوب، آن‌ها را با باورهای مثبت جایگزین می‌کنند. در این نوع زوج‌درمانی، قرارداد وابستگی بین طرفین امضا می‌شود؛ به موجب این توافق‌نامه، زوجین موظف‌اند که رفتارهای خشنودکننده و کارهای مشخصی برای فرد مقابل انجام دهند.
زوج‌درمانی رفتاری یکپارچه‌نگر
این روش درمانی به منظور آموزش مهارت‌های حل مسئله و افزایش تبادل رفتارهای خوشایند و موثر میان زوجین است. زوج‌درمانی رفتاری یکپارچه‌نگر، به دو مرحله تعریف مشکل و رفع آن از طریق بارش فکری تقسیم می‌شود. در مرحله اول، زوجین آموزش می‌بینند که نقش خود را در ایجاد و تداوم مشکلات موجود بپذیرند و آن‌ها را بدون بیان سرزنش‌کننده و به شیوه‌ای آشکار مطرح کنند. پس از آن در مرحله دوم می‌آموزند که چگونه از طریق مذاکره با یکدیگر به یک راه حل منطقی برای مسائل خود دست یابند. در این رویکرد، درمانگر پیشنهاد می‌دهد که به جای استفاده از جملات سرزنشگرانه مانند «تو اصلا من را دوست نداری» از جملات ملایم‌تر مانند «در این شرایط، من احساس طردشدگی می‌کنم» در گفتگوها استفاده شود.
زوج‌درمانی روان‌پویشی
رویکرد روان‌پویشی را می‌توان یکی از عمیق‌ترین متدهای زوج‌درمانی دانست که تلاش می‌کند تا به اعماق لایه‌های روانی افراد نفوذ کرده و علت تعارضات آن‌ها را ریشه‌یابی کند. این روش درمانی بر این باور است که همه اشخاصی که وارد یک رابطه عمیق عاطفی مانند ازدواج می‌شوند، هر کدام دارای یک شخصیت خاص و تاریخچه روانی جداگانه‌ای هستند؛ هر فرد، ناگزیر، شباهت‌هایی با والد خود دارد و نحوه ارتباط او با همسرش، منوط به رابطه کودکی او با والدین خود است. اینکه هر کدام از طرفین یک رابطه، تا چه اندازه از دلبستگی‌های ناایمن گذشته خود رهایی یافته‌اند، نوع برخورد آن‌ها با مسائل زندگی را تعیین می‌کند.
زوج‌درمانی با رویکرد طرحواره‌درمانی
این روش در اصل مدل پیشرفته‌ای از رویکردهای شناختی-رفتاری محسوب می‌شود و یک متد ابتکاری و یکپارچه است. طرحواره‌درمانی، از طریق ترکیب عناصر ساختاریافته در روش شناختی-رفتاری و تجارب زندگی هر شخص به ریشه اصلی تعارضات فرد دست می‌یابد. اولین گام در این متد برای زوج‌درمانی، ارزیابی است. درمانگر با شناسایی طرحواره‌های ناسازگار هر دو طرف(رفتارهای معیوب و مخرب) و راه حل‌های موجود، مانع چرخه این افکار و بروز اختلافات می‌شود.
زوج‌درمانی گاتمن
یکی از معروف‌ترین پروتکل‌های زوج‌درمانی، روش گاتمن است که در آن، درمانگر، روابط زن و مرد را به طور دقیق ارزیابی می‌کند. او بر روی اختلافات و درگیری‌های زوجین تمرکز کرده و به آن‌ها کمک می‌کند تا سطح صمیمیت و دوستی خود را افزایش دهند؛ این متد، شکاف‌های موجود در رابطه را پر کرده و تعارضات مختلف را که حس «گیرافتادن» به فرد می‌دهد، حل می‌کند.
زوج‌درمانی گلاسر
یکی دیگر از متدهایی که در زوج‌درمانی کاربرد دارد، روش گلاسر است. این مشاوره گروهی، که شامل زن و شوهر و درمانگر است، در 7 جلسه انجام می‌شود. در ابتدا از زوجین یک تست زوج‌درمانی گرفته شده تا علت مراجعه به مشاور مشخص شود. در این تکنیک درمانگر، به دو طرف یک رابطه، مهارت‌های تقویت آن‌را می‌آموزد.
بهترین رویکرد زوج‌درمانی کدام است؟
شدت تعارضات میان زوجین، نوع مشکل و توانایی آن‌ها در برقراری ارتباط صحیح با یکدیگر در تعیین بهترین رویکرد درمانی میان زن و شوهر تاثیرگذار است. از طرفی، بسیار مهم است که زوجین چه زمانی پس از ازدواج خود به زوج‌درمانگر مراجعه می‌کنند. اگر اختلافات و تعارضات در طولانی‌مدت اتفاق افتاده است، تکنیک‌های زوج‌درمانی که استراتژی عمیق دارند، کمک‌کننده خواهند بود. زوج‌هایی که یک اختلاف مشخص و نه‌چندان عمیق دارند، می‌توانند از رویکردهایی که به صورت خاص بر حل یک مشکل متمرکز هستند، استفاده کنند. خوشبختانه با پیشرفت و توسعه کلینیک زوج‌درمانی، افرادی که به دنبال کاهش هزینه‌ها و صرفه‌جویی در وقت خود هستند می‌توانند از یک زوج‌درمانگر آنلاین کمک بگیرند.
مشاوره زوج‌درمانی
گاهی اوقات دو شخص درگیر در یک رابطه عاطفی، به درستی نمی‌دانند در چه مواردی نیاز است تا به یک روانشناس زوج‌درمانی مراجعه کنند. همچنین بسیاری از افراد تصور می‌کنند که هزینه این جلسات در کلینیک زوج‌درمانی بالا است و یا صرفا نیاز است تا در مواجه با مواردی خاص مانند اعتیاد یا خیانت به درمانگر مراجعه کنند؛ اما همان‌طور که پیش‌تر نیز اشاره کردیم، یک درمانگر در مرکز مشاوره زوج‌درمانی می‌کوشد تا درک طرفین از خود و شریک عاطفی را افزایش دهد و همچنین آن‌ها را با الگوهای مخرب آشنا کند.
همه ما انسان‌ها در صورت بروز بیماری‌های مختلف در جسم خود سریعا به یک پزشک متخصص و حاذق مراجعه می‌کنیم؛ اختلافات و تعارضات در زندگی زناشویی نیز همانند یک بیماری است که بهتر است سریعا برای درمان آن اقدام کنیم. بنابراین، مراجعه به موقع به یک مرکز زوج‌درمانی برای برطرف‌کردن مشکلات یک رابطه و ریشه‌یابی آن‌ها می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد. یکی دیگر از راه حل‌هایی که پیش روی زوجین قرار دارد، برگزاری جلسات مشاوره با زوج‌درمانگر به صورت آنلاین است. در مرکز مشاوره نیکتا متخصصان به نام و باتجربه‌ای حضور دارند که آماده ارائه انواع خدمات زوج‌درمانی به شما عزیزان هستند.